คุณเคยไหมที่มีความคิดวิพากย์วิจารณ์ตนเอง รู้สึกว่าตัวเองไม่ดีพอ หรือรู้สึกว่าเรื่องเลวร้ายที่เกิดขึ้นกับคุณเป็นเรื่องสมเหตุผลทั้งสิ้น หากเคย…คุณอาจกำลังเกลียดตัวเองก็ได้
Self-Loathing หมายถึงความรู้สึกที่ไม่ชอบตัวเอง เกลียดตัวเอง คิดว่าตัวเองไม่ดีพอ ซึ่งไม่ใช่โรคหรืออาการทางผิดปกติทางจิต ทำให้ยากที่จะคัดกรองหรือตรวจวินิจฉัยออกมา ต้องอาศัยตัวเองในการบอกเล่าความรู้สึกที่เรามีต่อตัวเองจึงจะค้นพบได้ว่าตนเองกำลังเผชิญกับความรู้สึกนึกคิดนี้อยู่ บทความนี้เลยตั้งใจจะบอกเล่าข้อสังเกตที่เป็นพฤติกรรมเพื่อให้ผู้อ่านได้ลองนำไปสังเกตตัวเองดูค่ะ
ผู้ที่กำลังเผชิญกับ Self-Loathing มักจะเริ่มต้นด้วยความคิดลบต่อตนเอง และเกิดบ่อยขึ้นๆ จนกลายเป็นรูปแบบความคิดที่วิพากย์วิจารณ์ตัวเอง โทษตัวเอง โดยมากมักคิดว่า“ตัวเองล้มเหลว” “ฉันทำผิดแน่ๆ” “ฉันดีไม่พอหรอก” “คงทำดีกว่านี้ไม่ได้แล้ว” นอกจากความคิดแล้ว ยังอาจพบว่าตนเองมีพฤติกรรมการกินที่มากเกินไป นอนดึกมากเกินไป โกรธง่ายมาก หรือขี้อายมากๆ นำความผิดพลาดเก่าๆมาต่อว่าตนเอง คาดหวังสิ่งที่เป็นไปได้ยากมากๆ หรืออาจจะมีการเปรียบเทียบตนเองกับคนอื่นๆอย่างไม่ยุติธรรมหรือสองมาตรฐาน อ่านมาถึงตรงนี้ จะเห็นว่ามีความคล้ายกับลักษณะอาการของโรคทางอารมณ์ใช่ไหมคะ อันที่จริง Self-Loathing ก็สามารถนำไปสู่โรคและอาการทางจิตเวชได้เหมือนกัน เช่น โรคซึมเศร้า โรคกลัวสังคม การทำร้ายตนเอง โรคการกินผิดปกติ ความรู้สึกผิด และที่ดูไม่น่าจะเกี่ยวแต่เป็นไปแล้ว คือ อาการคลั่งความสมบูรณ์แบบ หรือ perfectionism นั่นเอง
Self-Loathing มักมีที่มาจากประสบการณ์วัยเด็ก การที่เด็กเติบโตมากับผู้เลี้ยงดูที่มีเจ้าอารมณ์ เช่น โมโหง่าย อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย ใช้ความรุนแรง ชอบตำหนิ หรือการไม่ยอมให้เด็กเรียนรู้ความผิดพลาดเลย เหล่านี้ ทำให้เด็กมีแนวโน้มจะเกิด Self-Loathingในวัยผู้ใหญ่
การบำบัดรักษาทำได้โดยการทำจิตบำบัด นักจิตบำบัดจะชวนทางเลือกในการแก้ปัญหาทางอารมณ์ ความคิด พฤติกรรมเพื่อจัดการรูปแบบความคิดที่มีต่อตัวเอง แต่อย่างไรก็ตามในเบื้องต้น ใหม่มีวิธีมานำเสนอเพื่อให้คุณผู้อ่านได้ลองจัดการตัวเองดังนี้ค่ะ
1.เปลี่ยนวิธีพูดกับตัวเอง : เช่น ลองจินตนาการว่า หากจะบอกคนที่รักด้วยสิ่งเหล่านี้ คุณจะบอกว่าอะไร จะยังคิดและพูดแบบลบๆไหม หรือจะเลือกพูดคำที่ดี ที่เป็นบวกมากกว่า และจะพูดว่าอะไร
2.คาดหวังในตัวเองให้น้อยลง : หลายครั้งที่คนไข้มักเล่าว่าเสียใจที่ตัวเองไม่สามารถบรรลุเป้าหมายได้ ไม่เก่งพอ ไม่รวยพอ ได้คะแนนไม่มากพอ อันที่จริงแล้วสิ่งเหล่านี้คือความคิดที่คาดหวังกับตัวเองทั้งสิ้น ลองคาดหวังกับตัวเองให้น้อยลงดูค่ะ คุณจะสบายขึ้น คือการทำในสิ่งที่ทำได้ และพอใจกับผลลัพธ์ที่คุณทำอย่างเต็มที่
3.ลองสังเกตสิ่งที่ตัวเองคิดกับสิ่งต่างๆรอบตัวแล้วตามความคิดเหล่านั้นให้ทัน : เพื่อจะได้ลองฝึกตามความคิดที่มีต่อตัวเองต่อไป แน่นอนว่าหลักๆ เราไม่ได้อยากรู้เท่าไหร่ว่าเราคิดอะไรกับคนอื่น แต่เรามักกังวลว่าคนอื่นคิดกับเราอย่างไร แล้วคุณเคยสงสัยไหมคะ ว่าตัวคุณเองคิดกับตัวเองอย่างไรเวลาที่คุณเจอสถานการณ์ต่างๆรอบตัว ลองตามความคิดเหล่านั้นดูสิคะ ตามให้รู้เฉยๆ ไม่ต้องทำอะไรก็ได้
หากคุณลองทำวิธีการที่แนะนำไปแล้ว แต่ยังไม่ได้ผลเป็นที่น่าพอใจ นั่นอาจจะเป็นสัญญาณว่าคุณต้องการผู้เชี่ยวชาญเพื่อช่วยให้คุณสามารถจัดการรูปแบบความคิด อารมณ์ พฤติกรรมของคุณได้แล้วล่ะค่ะ ลองหานักจิตบำบัดที่เข้ากับคุณได้ดี และขอความช่วยเหลือดูนะคะ
บทความโดย…
ใหม่ ศิรินภา
นักจิตบำบัด
