ก่อนอื่นออกตัวก่อนว่า “ไบโพล่าร์” เป็นโรค ไม่ใช่นิสัยและผู้ป่วยไม่ได้อยากเป็น
ทีนี้ลองมาทำความเข้าใจก่อนว่า ไบโพล่าร์ คืออะไร? ไบโพล่าร์ หรือ โรคอารมณ์แปรปรวน ตามที่เข้าใจกันทั่วไปคือจะมีอารมณ์อยู่ 2 ขั้วสลับกัน คือ เศร้า กับ แมเนีย(mania) แต่ที่จริงแล้วโรคไบโพล่าร์มีความซับซ้อนกว่านั้น คือไม่ใช่การมีอารมณ์ 2 ขั้วนี้สลับกันไปมาแบบจับแบ่งเขตเวลากันชัดเจน แต่กลับมีช่วงเวลาของแต่ละอาการมากน้อยต่างกัน ซึ่งหากพบจิตแพทย์แล้วจะช่วยให้การวินิจฉัยถูกต้องแม่นยำกว่า
ที่มาของไบโพล่าร์ เกิดได้จากหลายสาเหตุ ปัจจุบันยังไม่สามารถระบุได้แน่ชัดว่าเหตุใดคนจึงป่วยเป็นโรคนี้ แต่เท่าที่มีข้อมูล สามารถสรุปได้ว่า ไบโพล่าร์เกิดได้จากพันธุกรรมที่ถูกถ่ายทอดส่งต่อมา และสามารถเกิดได้จากการเลี้ยงดู สังคม โลกและสิ่งแวดล้อมรอบตัว นอกจากนี้ยาลดน้ำหนัก สารเสพติดก็ยังสามารถเข้าไปกระตุ้นพันธุกรรมให้แสดงออกมาได้อีกด้วย
แน่นอนเมื่อได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นไบโพล่าร์แล้ว สิ่งที่ต้องทำเพื่อช่วยให้อาการทุเลาลงก่อนคือการรับประทานยาให้ต่อเนื่องและสม่ำเสมอ ซึ่งระยะเวลา และขนาดยา ก็ขึ้นอยู่กับอาการ และการวินิจฉัยของจิตแพทย์ จากนั้นการใช้จิตบำบัดเข้ามาช่วยเสริมให้ผู้ป่วยสามารถเข้าใจความเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ เท่าทัน และรับมือกับอารมณ์ที่สวิงขึ้นลงเหมือนรถไฟเหาะได้นั้น ก็จะทำให้อาการของผู้ป่วยดีขึ้นได้ด้วย
ซึ่งการทำจิตบำบัดในผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นไบโพล่าร์นั้น จะเน้นไปทางการให้ผู้ป่วยได้รู้เท่าทันอารมณ์ก่อนเป็นอย่างแรก จากนั้นจะชวนให้ผู้ป่วยฝึกรับมือกับอารมณ์ของตนเองทีละรูปแบบ ในขั้นตอนนี้จะมีการพูดคุยถึงที่มาที่ไปของอารมณ์เหล่านั้น หากเกิดจากประสบการณ์ที่ไม่ดีก็จะต้องเรียนรู้ ทำความเข้าใจกันเพื่อให้สามารถรับมือกับอารมณ์ที่มาจากประสบการณ์นั้นๆ ชวนจัดระบบในชีวิตให้ผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตได้ง่ายขึ้น ชวนคิดหาวิธีรับมือกับร่างกายที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น side effect ของยา อาจจะทำให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารเยอะขึ้น การกระตุ้นให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย ก็จะเป็นอีกกิจกรรมหนึ่งที่ต้องทำคู่ไปด้วย เป็นต้น ทั้งหมดที่กล่าวมาเป็นเพียงส่วนหนึ่งของงานจิตบำบัด ซึ่งจะแตกต่างกันไปในผู้ป่วยแต่ละราย
หลักสำคัญของการรักษาไบโพล่าร์คือ การยอมเข้ารับการรักษาและมีความหวังกับการรักษา เชื่อใจจิตแพทย์ และนักจิตบำบัดว่าจะเป็นทีมที่ทำงานร่วมกันกับผู้ป่วยและญาติจนอาการดีขึ้น กลับไปใช้ชีวิตอย่างปกติสุขได้
อ่านมาถึงตรงนี้ ก็อยากย้ำอีกทีว่า ผู้ป่วยโรคไบโพล่าร์ ไม่ได้อยากป่วยเอง อาการอารมณ์สวิงไม่ใช่เพราะนิสัยไม่ดี แต่เป็นเพราะสารเคมีในสมองเกิดความไม่สมดุล ซึ่งเกิดได้จากหลายสาเหตุข้างต้น และคนเป็นไบโพล่าร์สามารถรักษาให้หายจนกลับไปใช้ชีวิตอย่างปกติ ทำงาน มีสังคม มีคนรักได้เหมือนเราๆ ท่านๆ ทุกคนนั่นเอง
บทความโดย…
ใหม่ ศิรินภา
นักจิตบำบัด